مبانی مشاوره
فصل اول: راهنمایی شغلی
کارآیی و رضایت شغلی دو عامل مهم در توسعه جامعه صنعتی محسوب می شوند. در صورتی که مشاغل به افراد بی علاقه و یا ناتوان سپرده شود علاوه بر ایجاد نارضایتی فردی و احساس بیهودگی، موجب اتلاف سرمایه های کشور نیز می شود.
برای تسریع رشد صنعتی و خودکفایی کشور باید اول دانش عمومی افراد در زمینه اشتغال و کارآفرینی و کاریابی افزایش یابدکه برای این کار باید رسانه ها گروهی برنامه های سنجیده و منظم ارائه دهند و به راهنمایی و مشاوره شغلی توجه شود.
برای نیل به اشتغال درست که جز تفکیک ناپذیر جامعه صنعتی است، راهنمایی و مشاوره شغلی باید هدف های زیر را داشته باشد:
1. ایجاد انگیزه در افراد به انتخاب شغل مناسب: یکی از هدف های برنامه شغلی که باید مورد توجه مسئولان قرار گیرد جلوگیری از رشد مشاغل کاذب است.
2. کمک به افراد برای انتخاب شغل مناسب: به افراد باید کمک شود همسو با توانایی و علاقه خود و با توجه به نیازهای جامعه شغل مناسبی را انتخاب کنند.
3. ایجاد مراکز آموزش و بازآموزی شغلی: متقاضیان پس از شناسایی استعدادها و علایق شغلی، به توصیه متخصصان راهنمایی شغلی جهت گذراندن دوره های آموزشی معرفی می شوند. همچنین کارخانجات و ادارات باید کارکنان خود را به صورت ادواری جهت بازآموزی و به روز کردن اطلاعات شغلی به این مکان ها معرفی کنند. در این مراکز علاوه بر حضور راهنمای شغلی باید از متخصص روان سنجی نیز استفاده شود.
4. سپردن کار به کاردان: اساس راهنمایی شغلی بر «سپردن کار به کاردان» استوار است. همچنین کار باید به افراد متعهد و باایمان سپرده شود. در طرح ریزی شغلی باید به عوامل فرهنگی و ارزشی جامعه توجه شود.
تعاریف راهنمایی شغلی:
راهنمایی شغلی باید فرد را از نیازهای شغلی کشور آگاه سازد و رغبت ها و استعدادهای او را به او بشناساند. راهنما فقط می تواند شغل یا مشاغلی را به مراجع پیشنهاد دهد، مجبورش نمی کند.
ساندرسون: (بر جنبه های عملی راهنمایی شغلی معتقد است) راهنمایی شغلی با طرح ریزی، آمادگی، و سازگاری فرد با شغل انتخاب شده سرو کار دارد. یعنی: با بررسی و شناخت دنیای مشاغل و آگاهی از خصوصیات شخصی خود، شغلی انتخاب کند، برای انجام آن دوره های آموزشی ضروری آماده شود، و به طور رضایت مندی به اشتغال ادامه دهد.
در تعریف ساندرسون: راهنمایی شغلی 1) جریانی پیوسته و مستمر است 2) بر تمام جنبه های شخصیت و شناسایی کامل فرد در زمینه های استعداد، رغبت، رشد فردی، طرز تلقی ها، احساسات، نگرانی های ضمن کار، رضایت و امنیت شغلی تاکید دارد.
سوپر: راهنمایی شغلی فعالیتی است که بدان وسیله اطلاعات لازم درباره فرد و مشاغل متعدد در اختیار مراجع قرار می گیرد. مراجع با تحلیل اطلاعات داده شده با کمک راهنمای شغلی توانایی ها و محدودیت ها و رغبت ها و فرصت ها و امکانات شغلی را می شناسد و در نهایت به انتخاب شغل مناسبی اقدام می کند.
در تعریف سوپر: راهنمایی شغلی آینده نگر است: یعنی مراجع و مشاور در جلسه راهنمایی شغلی به بررسی مشاغلی می پردازند که مراجع احتمالاً در آینده عهده دار انجام آنها خواهد شد. همچنین راهنمایی شغلی دارای دو بعد خودشناسی و شغل شناسی است.
به نظر سوپر از طریق راهنمایی شغلی فرد خود را می شناسد و تصویر دقیقی از خصوصیاتش به دست می آورد، از دنیای مشاغل آگاه می شود، تصورات شغلی خود را با واقعیات موجود می سنجد.
وجه اشتراک راهنمایی شغلی با روان شناسی صنعتی، و جامعه شناسی مشاغل
راهنمایی شغلی با روان شناسی صنعتی، و جامعه شناسی مشاغل اشتراک وجه دارد. روانشناسی صنعتی از روانشناسی اجتماعی، روانشناسی تفاوت های فردی، روانشناسی تجربی بهره می گیرد.
در بخشی از روانشناسی صنعتی روشهای ایجاد انگیزه در کارگران و افزایش میزان کارآیی، تعیین نیازهای شغلی، سنجش های انفرادی، ارزشیابی کار، طرح وسایل ایمنی در مقابل سوانح، رضایت شغلی، و طرح ابزار و وسایل جدید برای انجام کار بررسی می شود.
تلاش اصلی روانشناسان صنعتی بر آن است که از طریق ایجاد ابزار جدید کار و فراهم آوردن محیطی مناسب بر میزان کارآیی کارگران و کارکنان موسسات صنعتی و نیز بر میزان تولیدات بیافزایند.
در جامعه شناسی مشاغل بیشتر روابط انسان با جامعه صنعتی بررسی می شود. همچنین چگونگی گسترش و توسعه و اصول جامعه شناسی در جامعه صنعتی، گروه های شغلی و روابط بین شاغلین، نقش کارگر در گروه های شغلی، و نحوه سازمان یابی گروه های شغلی در جامعه مورد مطالعه قرار می گیرد.
ضرورت راهنمایی شغلی:
1. تغییر جامعه سنتی به صنعتی: در جامعه سنتی کارها ساده و با دست انجام می گیرند. در حالی که در جامعه صنعتی با عنایت به تعدد و تنوع مشاغل، تخصص های خاص برای انجام مشاغل ضرورت می یابد و در نتیجه کسانی که فاقد تخصص لازم باشند بیکار می مانند و به دنبال آن با مشکلات فراوان مواجه می شوند. گزینش و تربیت انسان های متخصص برای ادامه حیات جامعه صنعتی از طریق ایجاد و تداوم اجرای برنامه راهنمایی شغلی امکان پذیر است.
2. کنجکاوی انسان: کودکان کنجکاوند و دوست دارند بدانند در آینده چکاره خواهند شد. اشمیت و روتنی طی تحقیقی دریافتند که فقط 49% از ترجیح های شغلی دانش آموزان کلاس دهم در کلاس یازدهم تغییر نیافت. پیگیری این پژوهش نشان که ترجیح های شغلی دانش آموزان در کلاس دوازدهم از 49% به 35% درصد کاهش یافت.
3. با افزایش سن، واقع بینی در تصمیم گیری بیشتر می شود. لذا باید به نوجوانان کمک شود تا بتوانند ترجیح ها و انتظارات شغلی خود را در هر مقطع سنی بشناسند. انتظارات شغلی کودکان در رابطه مستقیم و همگن با مشاغل والدین و نزدیکان و یادگیری آنها از رسانه های گروهی است.
4. علاقه به انتخاب: علاقه مندی دانش آموزان مدارس از همان دوران تحصیلات ضرورت نیاز به راهنمایی را نشان می دهد.
5. ضرورت انتخاب: هر کسی سرانجام باید کار کند و با توجه به استعدادها و رغبت ها و نیاز جامعه شغل مناسبی را برگزیند. در جامعه صنعتی برخلاف جامعه سنتی، هیچگاه مشاغل افراد از قبل تعیین نشده است، بلکه توانمندی، رغبت و نیاز و امکانات جامعه تعیین کننده شغل آینده فرد است.
6. دانش آموزان دبیرستانی به راهنمایی شغلی بیش از سایر دانش آموزان نیازمندند زیرا از نظر سنی به انتخاب شغل و تشکیل خانواده نزدیک ترند.
7. مشلکلات دانش آموزان دبیرستانی در جریان تصمیم گیری شغلی:
8. عدم انتخاب: در این حالت دانش آموزان به انتخاب شغل فکر نکرده اند و درباره شغل آینده خود اطلاعات کافی ندارند. عوامل متعدد خانوادگی، فردی، اجتماعی، و آموزشی چنین وضعی را موجب می شود. اطلاع رسانی به دانش آموز و خانواده او به شیوه های درست و از طریق برنامه های شغلی مناسب در کاهش این مشکل در بین جوانان مفید و موثر است.
9. شک در انتخاب: این وضعیت بر اثر ناآگاهی و یا کم اطلاعی دانش آموز درباره مشاغل بوجود می آید. بدین معنی که فرد مشاغلی را در ذهن خود مجسم می کند و نمی داند و مردد است که کدام یک از آنها برایش درست و مناسب است. برای کاهش و رفع چنین وضعی، باید اطلاعات عمیقی در دسترس مراجع قرار گیرد تا پس از آگاهی و بررسی اطلاعات شک او به یقین تبدیل شود.
10. انتخاب نامناسب: در این وضعیت فرد شغلی را بر می گزیند که توانایی های لازم برای انجام درست آن را ندارد. نبودن معیارهای درست گزینش و عدم نظارت بر استخدام افراد دلایل این مشکل است. برای پیشگیری از وقوع چنین مواردی باید اطلاعات لازم در دسترس همگان قرار گیرد و آگاه شوند که انجام هر کاری نیازمند داشتن ویژگی های مشخصی است و در گزینش شغلی باید به این موارد توجه شود.
تاریخچه راهنمایی شغلی:
1. سال 1909 میلادی: راهنمایی شغلی با كار فرانك پارسونز پدر نهضت راهنمایی شغلی و حرفه ای آمریكا در شهر بستن در كار با مهاجرین و جوانان بزهكار شروع شد.
2. سال 1917 میلادی: جنگ جهانی اول و لزوم تربیت افراد متخصص باعث توجه به هوشبهر توسط رابرت یركس و ساختن آزمونهای آرمی آلفا و بتا شد تا تفاوت عملكرد در متغیرهای شغلی را در رابطه با هوشبهر بررسی كنند.
پاترسون: به سازش منطقی بین خصوصیات شخصی و ویژگی های شغلی در انتخاب شغل معتقد نبود. در مقابل نظریه های سازش منطقی، نظریه های رشدی هستند كه در آنها انتخاب شغل فرایند مستمر و پیوسته ای در طول زندگی نگریسته می شود.
1. سال 1927 میلادی: رغبت سنج شغلی استرانگ (SIVB) ساخته شد، تحقیقات بر روی اندازه گیری رغبت شروع شد، هال در صدد ماشین پیش بینی موفقیت شغلی برآمد.
2. سال 1931 میلادی: شیوع بحران بیكاری در بین دو جنگ جهانی و تلاش های پاترسون برای زمینه یابی و یافتن راه چاره.
3. سال 1933 میلادی: ایجاد مراكز اشتغال و كاریابی برای برقراری تعادل بین عرضه و تقاضا
4. سال 1941 میلادی: بمباران بندر پرل هار بر آمریكا توسط ژاپن و نیاز شدید به حضور افراد متخصص و آغاز استفاده از روش تحلیل عوامل برای پیش بینی موفقیت شغلی
5. سال 1951: انتشار كتاب معروف انتخاب یك شغل گینزبرگ و ارائه یك نظریه ای كه انتخاب شغل را فرایندی رشدی از كودكی تا كهن سالی می دانست.****
تاریخچه راهنمایی شغلی در ایران:
1. از دوره ایران باستان تا سلطنت نادرشاه: آموزش حرف و مشاغل به شیوه استاد-شاگردی
2. از سلطنت نادرشاه تا تاسیس دارالفنون: آموزش مشاغل به شیوه علمی با كمك مربیان فرانسوی، انگلیسی، اتریشی
3. -اعزام محصل به اروپا برای آموختن مشاغل در زمان ناصرالدین شاه
4. سال 1268: تاسیس دارالفنون توسط امیركبیر به منظور تربیت كارمندان دولت از طریق اعزام دانشجویان به خارج از كشور برای آموختن مشاغل در رشته های پیاده نظام و سواره نظام، توپخانه مهندسی، طب و جراحی، داروسازی، كان شناسی، موسیقی
5. سال 1269: تاسیس مدرسه صنایع مستطرفه در تهران در رشته های نقاشی حجاری و قالی بافی
6. سال 1281- 1275: تاسیس وزارت كار توسط ناصرالدین شاه
7. سال 1332: تاسیس مركز مطالعات و راهنمایی استخدامی با كمك وزارت كار، سازمان صنایع كشور و هیات عمران بین الملل به منظور گزینش مناسب شغلی و تهیه و تدوین طرح انتخاب، انتصاب و كارآموزی كارمندان وزارت خانه ها خصوصا آموزش و پرورش تحت نظر متخصصان ایرانی و خارجی
8. بقیه را از كتاب مطالعه كنید.
جهت کسب اطلاعات بیشتر و یا دریافت کامل جزوات با شماره های 88917446-021 و 88917449-021 تماس حاصل فرمایید
دپارتمان تخصصی روان شناسی و مشاوره