مجموعه روانشناسی
این مجموعه شامل (بالینی، عمومی، روانسنجی، صنعتی و سازمانی، بالینی کودک و نوجوان، علوم شناختی- ذهن، مغر و تربیت، روانشناسی شناختی
مجموعه روانشناسی یکی از رشته های گروه علوم انسانی است، که کلیه فارغ التحصیلان دوره های کارشناسی بدون توجه به نوع مدرک تحصیلیشان می توانند در آزمون ورودی کارشناسی ارشد روانشناسی شرکت نمایند. مجموعه روانشناسی ویژگی های خاصی دارد که آن را به نحوی از سایر رشته ها متمایز می سازد. از جمله اینکه این رشته جذابیت خاصی دارد چرا که به عنوان یک علم کاربردی در خدمت زندگی بهتر قرار دارد. روانشناسی درباره شما، دیگران، رفتارها، عملکرد ذهن و آنچه که به آسانی قابل مطالعه نیست سخن می گوید. گرچه با وجود جذابیت این رشته در عین حال باید توجه داشت که دستیابی به این موارد کار چندان آسانی نیست.
از طرفی تعلق این رشته به دو مجموعه ی کلی علوم انسانی و علوم پایه از دیگر ویژگی های منحصر به فرد آن است. از آنجایی که رشته روانشناسی از سویی به مطالعه سخت افزار (دستگاه عصبی و غدد) و از سویی دیگر با مطالعه نرمافزار (رفتار، واکنش، عملکرد، تفکر و ...) در ارتباط است عدهای آن را متعلق به مجموعه انسانی و عدهای متعلق به مجموعه علوم پایه و پزشکی میدانند، همانطور که آزمون این رشته نیز، هم توسط وزارت علوم هم توسط وزارت بهداشت برگزار می گردد.
به طور کلی روانشناسی یعنی شناخت روان و ذهن افراد که ما از طریق مشاهده رفتار و جلوه های آن به بررسی ذهن و ساختار آن میپردازیم.
* روانشناسی بالینی:
پر طرفدارترین گرایش این مجموعه است. روانشناسی بالینی با ارزیابی، تشخیص و درمان اختلالات از اختلالات بالینی شدید تا مشكلات جزئی فردی كه به نحوی عملكرد فرد را در زندگی با مشكل مواجه كرده است، سروكار دارد. كارشناس ارشد روانشناسی بالینی میتواند به عنوان روانشناس بالینی در بیمارستان های روانی، كلینیك های روانشناسی، مراكز مشاوره و راهنمایی، سازمان بهزیستی و ادارات مربوطه به صورت فردی یا گروهی مشغول گردد. امكان ادامه تحصیل در این گرایش در مقطع دكترا در انستیتو روانپزشكی تهران و دانشگاه علوم بهزیستی، تربیت مدرس وجود دارد.
* روانشناسی عمومی
دیگر گرایش این مجموعه است كه به نسبت به گرایش های دیگر ظرفیت پذیرش بالاتری را نیز به خود اختصاص داده است. روانشناسی عمومی با مسائلی چون رفتار، رشد، هوش، یادگیری، حافظه، انگیزه، هیجان، بهنجاری و ناهنجاری و رفتارهای اجتماعی سروكار دارد. كارشناس ارشد روانشناسی عمومی میتواند به كار درمان مشكلات خانوادگی، بین فردی، فردی، تحصیلی، شغلی، زناشوئی و پژوهش های روانشناختی، خدمات روانشناسی در مراكز بهزیستی و بهداشت روانی بپردازد. در دانشگاه های تربیت مدرس، علامه طباطبائی، الزهرا، شهید چمران اهواز، شیراز، علوم تحقیقات و شهید بهشتی امكان ادامه تحصیل در مقطع دكترا برای این گرایش محیا می باشد.
* روانسنجی:
گرایش سوم مجموعه روانشناسی است كه كمترین تعداد داوطلب و در عین حال كمترین تعداد پذیرش را دارا است. روانسنجی عمدتاً با آمار، شیوههای سنجش در آموزش و پرورش و یادگیری، ارزیابی روانشناختی از طریق آزمونهای روانی و شیوههای گزینش در ارتباط است. كارشناس ارشد روانسنجی میتواند به كار اجرای آزمونهای روانی _ تشخیصی، سنجش هوش، ویژگی های شخصیتی، آسیب های مغزی، عقب ماندگیهای ذهنی، ارزیابی در آموزش و پرورش، سازمان سنجش و داده پردازی مشغول گردد. یا به همراه یك تیم درمان در كلینیك های روانشناختی مشغول به كار گردد. گرایش روانسنجی در حال حاضر در ایران دكترا دارد ولی اساتید دارای تخصص این گرایش در ایران بسیار محدودند.
* روانشناسی صنعتی و سازمانی:
روانشناسی صنعتی و سازمانی پلی است بین روانشناسی محض و مهندسی انسانی. این رشته عمدتاً با علل، معلول های رفتاری، تأثیرات متقابل فرد و محیط كار و اثرگذاری محیط - فرد بر روی هم بحث می كند. گرچه ظرفیت پذیرش در این رشته بسیار محدود است ولی امروزه بسیاری از كارخانجات ضرورت آن را حس كرده اند و در صدد بهره گیری از روانشناسان صنعتی در بهبود شرایط كاری خود هستند.
* روانشناسی بالینی كودك و نوجوان:
این گرایش همگام با روانشناسی بالینی است با این تفاوت كه با اختلالات دوران كودكی و نوجوانی سروكار دارد.
*روانشناسی شناختی:
رشته روان شناسی شناختی به بررسی فرآیندهای درونی ذهن از قبیل حل مسئله، حافظه، ادراك، شناخت، زبان و تصمیم گیری می پردازد. موضوعاتی از این قبیل كه انسان چگونه و با چه ساختاری به درك، تشخیص و حل مسئله می پردازد و این كه ذهن چگونه اطلاعات دریافتی از حواس (مانند بینایی یا شنوایی) را درك می كند و یا اینكه حافظه انسان چگونه عمل می كند و چه ساختاری دارد؛ از عمده مسائل قابل توجه دانشمندان این رشته می باشد. محققین روانشناسی شناختی به ذهن همچون دستگاه پردازشگر اطلاعات می نگرند و رویكرد آنان به مطالعه مغز و ذهن بر پایه تشابه عملكرد مغز با رایانه است.
* علوم شناختی-ذهن، مغز و تربیت:
بی تردید از آنجا كه حیات انسان و جامعه وابسته به كاركردهای مغزی اوست، شناخت ما از مغز و ذهن میتواند تأثیر به سزایی بر همه ابعاد حیات انسان داشته باشد. همه این حوزهها با علوم شناختی رابطهای تنگاتنگ دارند و به همین دلیل رشته هایی چون هوش مصنوعی، آموزش و پرورش شناختی، روان درمانی شناختی، شناخت اجتماعی و روانشناسی سیاسی، روانشناسی تحلیل اطلاعات و رسانه های گروهی، علوم دفاعی شناختی، اقتصاد شناختی، مهندسی شناختی و غیره پدید آمده اند تا با استفاده از یافته های علوم شناختی در باره مغز و ذهن انسان، زمینه استفاده بهینه از این ودیعه الهی را فراهم ساخته، كاستی های آنرا جبران و از بروز خطاهای ذهنی انسان جلوگیری نمایند. در این میان تأثیر علوم شناختی بر آموزش و پرورش یک امر طبیعی است، زیرا کودک از اولین روزهای حیات خود فعالانه به یادگیری می پردازد و ذهن و مغز خود را شکل می دهد. این دسته به رابطه ذهن، مغز و تربیت در علوم شناختی اشاره دارد.
مجموعه علوم تربیتی 1
این مجموعه شامل:(مدیریت آموزشی، برنامه ریزی آموزشی، برنامه ریزی درسی، تکنولوژی آموزشی، مدیریت و برنامه ریزی آموزش عالی، تحقیقات آموزشی، آموزش بزرگسالان، تاریخ و فلسفه آموزش و پرورش)
انسان موجودی اجتماعی است و علاوه بر تعلق به خانواده خود، با انسان های دیگر نیز معاشرت دارد، لازم است با ایجاد یک سیستم آموزش و پرورش مطابق با شرایط وی و جامعه ای که در آن زندگی می کند، او را برای ورود به جامعه آماده کرد و مطالب مورد نیاز را به وی آموزش داد تا بتواند زندگی بهتری داشته باشد و بهتر بتواند از موقعیت ها و امکاناتی که در اختیار دارد استفاده کند. با توجه به پیشرفت علوم و فناوری ، باید روش های آموزش و تعلیم و تربیت نیز همراه با این تحولات توسعه یابد. نیاز انسان نیز به تعلیم و تربیت مختص زمان و مقطع خاصی از زندگی او نیست و او همواره نیازمند ارتقای دانش و معلومات خود است.
* مدیریت آموزشی
هدف این گرایش تربیت نیروی انسانی متعهد و کاردان در زمینه مدیریت آموزشی در سطوح مختلف آموزشی در کشور و برآوردن نیازهای آموزشی وزارتخانه ها و مراکز و مؤسسات آموزشی و دانشگاهها بر اساس ارزش های اسلامی و اصول مدیریت است . یک مدیر آموزشی باید از ویژگی های مختلف همانند قدرت برنامه ریزی ، روابط انسانی خوب ، درک و اجرای اصول صحیح مدیریت آموزشی برخوردار باشد تا بتواند در رابطه با مسائل و مشکلات آموزشی حوزه فعالیت خود قدرت تشخیص و تصمیم گیری داشته باشد.
* برنامه ریزی آموزشی و برنامه ریزی درسی
هدف از ایجاد دوره کارشناسی ارشد برنامه ریزی آموزشی و برنامه ریزی درسی عبارت است از:
1- تربیت مدرسان متعهد و متخصص که بتوانند در آینده عهده دار تدریس، تحقیق و تربیت نیروی انسانی لازم در این رشته مهم علمی باشند.
2- تقویت قدرت تفکر منطقی و انتقادی دانشجویان جهت بررسی و تجزیه و تحلیل برنامههای آموزشی و درسی مدارس کشور.
3- تربیت افرادی که قادر باشند بررسی تطبیقی روی برنامه ها، طرحها و الگوهای متداول و پیشرفتهای که در سایر کشورها با موفقیت طراحی و اجرا شده را انجام داده و پیشنهادات لازم را در جهت تطبیق این طرحها با برنامه ها با توجه به خصوصیات آموزشی، عقیدتی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی افراد جامعه امروز کشور باشند، ارائه دهند.
4- تربیت افراد متخصص در زمینه های برنامه ریزی آموزشی و برنامه ریزی درسی با توجه به ویژگی ها و نیازهای فردی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جامعه امروز
* تکنولوژی آموزشی
تکنولوژی آموزشی عبارتست از آگاهی و مهارتهای علمی که شامل روشهای سیستماتیک طراحی ، اجرا و ارزشیابی فرآیند تدریس و یادگیری بر مبنای اهداف مشخص و بر اساس پژوهش در یادگیری و ارتباط انسانی و به کارگیری ترکیبی از منابع انسانی و مادی برای ایجاد یادگیری عمیق و پایدار. این تعریف بر این اصل دلالت می کند که برای امر آموزش و پرورش ، طراحی سیستماتیک و استفاده ماهرانه و عقلانی از مواد و وسایل آموزشی ، شرط اساسی و اولیه است . بنابراین بر خلاف تصور عامه ، تکنولوژی آموزشی صرفاً در وسایل و تجهیزات خلاصه نمی شود، بلکه یک نگرش تازه و به نوعی فلسفه تعلیم و تربیت است که با استفاده از اصول روانشناسی و بهره گیری از علم برنامه ریزی آموزشی و طراحی دقیق مبتنی بر هدف های مشخص و بالاخره با در نظر گرفتن توأم منابع و امکانات انسانی و مادی بهترین روش استفاده از وسایل آموزشی را در جهت تغییر رفتار فراگیران عرضه می کند.
* مدیریت و برنامه ریزی آموزش عالی
در طی چندین سال گذشته مدیریت دانش از طریق پیشرفت ها و دیدگاه های جدید از نسلی به نسل دیگر تغییر یافته است. نظام هایی در جهت سنجش دانش، سرمایه ذهنی و دیگر دارایی های علمی یک کشور از اهداف اصلی این رشته تحصیلی است. در این راستا استفاده از فن آوری های مدرن برای انتقال دانش عینی از ابزارهای این رشته تحصیلی است به این معنی که علاوه بر خلق دانش به اشاعه و استفاده اطلاعات اهمیت زیاد می دهد. آموزش از راه دور یا دانشگاه مجازی نمونه ای از تولیدات این رشته تحصیلی است.
* تحقیقات آموزشی
هدف از تحصیل در این رشته تربیت کارشناسانی است که نتایج تحقیق در تاریخ آموزش و پرورش و الگوها و روش های تدریس متفاوت در کشورهای گوناگون را نحوه تعلیم و تربیت کودکان در مدارس را وسیله ای در راستای تدوین و خلق الگوها و سبک های نوین آموزشی در نظام علمی کشور قرار می دهد.
* تاریخ و فلسفه آموزش و پرورش
فلسفه آموزش و پرورش یکی از دانش های میان رشته ای است که با دو قلمرو فلسفه و آموزش و پرورش در ارتباط است و تحصیل در آن نیز مستلزم اطلاع قبلی از مبانی و مباحث فلسفه از یک سو و دانستن مبانی دانش آموزش و پرورش از سوی دیگر است در ایران تا آغاز دهه 1340، این رشته، دانش مستقلی تلقی نمی شد ولی از این دوره به بعد رفته رفته کتاب های هر چند متعدد ترجمه و تالیف شد. از یک سوء فلسفه آموزش و پرورش عبارت است از آشنایی با نظریات تربیتی موجود در مکتب های اصلی و بزرگ فلسفی و از سویی دیگر تربیت انسان را باید هدف و مقصدی باشد که جوامع را بر آن می دارد تا به طرح و سازمان بخشیدن سازمان آموزش و پرورش برآیند. به هر کدام از دو سوی امر بنگریم، فلسفه آموزش و پرورش را باید «حکمت تربیت» بنامیم و مقصود از آن راه گشایی خردمندانه در عمل تربیتی است.
* آموزش بزرگسالان
وضعیت آموزش در آغاز قرن بیستم دلیلی است برای اهمیت بیش از پیش این رشته دانشگاهی. 70% جمعیت بالای 15 سال جهان و 90% جمعیت همین گروه سنی در کشورهای جهان سوم به آموزش و پرورش دسترسی ندارند. بیشتر این جمعیت در کشورهای جهان سوم زندگی می کنند. از سوی دیگر به دلیل وابستگی روزافزون زندگی به علم و دانش و فنآوری و ضرورت همگانی انسان با آن یکی دیگر از ضرورت های وجود این رشته دانشگاهی است. از دیگر دلایل علاقه مندی کشورها به این رشته تحصیلی می توان موارد زیر را نام برد:
ضرورت ایجاد فرصت برابر آموزش و پرورش برای همه مردم و در تمام عمر، گسترش آموزش غیررسمی به موازات آموزش رسمی.
از اهداف اصلی این رشته تحصیلی میتوان به: تدارک یک نظام آموزشی فراگیر برای بازماندگان از تحصیل، علاقه مندان به بازگشت مجدد به تحصیل در کلیه سطوح، پایه گذاری جامعه در حال یادگیری، مبارزه با بیسوادی اشاره نمود
مجموعه علوم تربیتی 2
این مجموعه شامل(مشاوره و راهنمایی، روانشناسی کودکان استثنایی، روانشناسی تربیتی، مشاوره مدرسه ای، شغلی، خانواده ای، توانبخشی)
* رشته مشاوره و راهنمایی
یکی از رشته های گروه علوم انسانی است که جنبه کاربردی دارد و دروس آن بیشتر در زمینه رشد، ابعاد مختلف شخصیت آدمی و پیشگیری از مشکلات و اختلالات بخصوص مشکلات دانش آموزان و نوجوانان می باشد.
کارشناس مشاوره عمدتاً به یاری خود فرد، مشکل او را حل می کند. به عبارت دیگر به مراجعه کننده کمک می کند تا تفکر، احساسات، اندیشه و یا تصمیم گیری خود را تغییر داده تا در نهایت بتواند نوع رابطه خود را با دنیای اطرافش تغییر دهد، اما یک مددکار با تأثیر بر روی دنیای بیرون فرد، مشکل مراجعه کننده را حل می کند. برای مثال به یاری خانواده، محیط کار و یا نهادهای مختلف موجود در کشور، مشکلات خانوادگی، اقتصادی و یا کاری مراجعه کننده را حل می کند.
دانشجو این رشته نیازمند کسب توانمندیهای آشنایی با روان شناسی تعلیم و تربیت، آگاه بودن از مسائل اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و مذهبی است تا بتواند مراجعه کنندگان خود را که از اقشار مختلف جامعه و دارای مشکلات متنوعی هستند به خوبی راهنمایی کند و باید در درسهای ریاضی خصوصاً آمار و زبان انگلیسی قوی باشد.
خوب گوش دادن و خوب سخن گفتن دو ویژگی مهم و ضروری برای دانشجوی رشته مشاوره است چون یک مشاور باید بتواند با صبر و بردباری و آرامش درونی خود فضای مناسبی برای مراجعه کننده ایجاد کند و به او اجازه دهد که خود را تخلیه کرده و دغدغه های ذهنی خویش را بیان کند و سپس با کلامی گویا و فصیح او را راهنمایی نماید.
دانشجو مشاوره از یک سو باید شخصیتی متعادل داشته باشد تا بتواند بر دیگران تأثیر گذاشته و به درستی آنها را راهنمایی کند و از سوی دیگر اهل تحقیق و پژوهش باشد تا علل مشکلات و بحران های موجود در جامعه را ریشه یابی کند.
مشاوره در اصل یعنی پیشگیری و پیشگیری یعنی اینکه به افراد آموزش داده شود که چه کنند تا دچار بحران های روحی نگردند و راه پیشرفت و تکامل را راحت تر و سریع تر طی نمایند.
روانشناسی یک علم تحقیقاتی است اما مشاوره بیشتر جنبه کاربردی دارد که از تحقیقات و داده های روانشناسی برای حل مشکلات مردم یاری می گیرد. همچنین موضوع روانشناسی (روانشناسی بالینی) افرادی است که دچار اختلالات روحی و روانی شده اند، یعنی در این علم بیماران روحی و روانی مورد مطالعه قرار می گیرند اما در مشاوره سخن از مردم عادی است که با بحران های روحی روبرو هستند.
* مشاوره مدرسه (تحصیلی):
مشاوره مدرسه ای به دانش آموز در انتخاب رشتهی تحصیلی، مواد درسی، یا حل مشکلات تحصیلی کمک می کند. و برخی از اهداف این رشته راهنمایی دانش آموزان در امر آموزش و کسب عادت های صحیح در مطالعه، کمک به دانش آموزان در ارزیابی صحیح علایق، استعدادها و توانایی های خود به منظور طرحریزیهای تحصیلی، کشف علل مشکلات تحصیلی دانش آموزان و کمک به آنان در رفع آنها، کمک به معلمان در انطباق دادن روشهای تدریس خود با نیازمندی ها و استعدادهای فردی دانش آموزان و .... می باشد.
* مشاوره شغلی:
مشاوره و راهنمایی شغلی جریانی پیوسته و مداوم است که نگاهی آینده گرا داشته و با طرح ریزی، آمادگی و سازش فرد با شغل انتخابی، سروکار دارد. در واقع فراگردی دو سویه است که از یک سو بر تمام جنبه های شخصیت و شناسایی کامل فرد تأکید دارد، و از سوی دیگر بر اطلاعات حداکثری از مشاغل، فرصت های شغلی موجود و سایر امکانات شغلی و استخدامی نظر دارد. نهایتاً به فرد این امکان را می دهد که پس از آگاهی از رغبت ها و استعدادهای فردی و بررسی فرصت های شغلی موجود آگاهانه انتخاب شغل نماید. در واقع «راهنمایی شغلی» مصاحبه ی اولیه ای است که با توان سنجی و شخصیت شناسی از مراجع و انطباق با شرایط حاکم بر فرصت های شغلی موجود، فرد را در انتخاب شغل صحیح و متناسب راهنمایی می کند. «مشاوره ی شغلی» فراگیر و پیوسته است و نقش اساسی آن پس از راهنمایی اولیه و انتخاب شغل توسط فرد آغاز می شود.
* مشاوره خانواده:
هدف این رشته بینش و بصیرت دادن به مراجع یا مراجعان است تا مشکل خود را با آگاهی بررسی کنند و دربارهی آن به تصمیم گیری بپردازند. و به مسائلی مانند: عدم هماهنگی خصوصیات اخلاق، دخالت خویشاوندان در زندگی داخلی، نداشتن مسکن مستقل، مشکلات زناشویی و عدم هماهنگی در پرورش فرزندان می پردازد.
* مشاوره توانبخشی:
مشاوره توان بخشی ویژه معلولین جسمی مانند نابینایان، ناشنوایان، افراد فلج و غیره است. مشاوره در جهت درمان، تربیت، ایجاد اعتماد به نفس در معلولین، بهره گیری هر چه بیشتر آنها از نیروها و استعدادهای بالقوه خودشان است. در برخی از مؤسسات تا حدودی مشاوره با معلولین ذهنی و بیماران روانی سر وکار دارد.
رشته روانشناسی کودکان استثنایی :
شاخه ای از دانش روانشناسی است که به تعریف کلیه مسایل مربوط به کودکان استثنایی از گستره کودکان تیزهوش تا کودکان عقب مانده ذهنی، کودکان نابینا و کم بینا، کودکان ناشنوا و کم شنوا، کودکان دارای ناتوانی های تکلمی و کودکان دارای ناتوانی های حرکتی و ذهنی و تمامی امور و تعاریف مربوط به پیشگیری و شناخت و آموزش این کودکان می پردازد.
*رشته روانشناسی تربیتی:
یکی از مهمترین رشته هایی است که به بحث و بررسی پیشرفتهای درسی و نارسایی های تحصیلی یاد گیرندگان می پردازد و هدف آن کمک به دست اندرکاران تربیت در برخورد درست با مسائل آموزشی و تربیتی است.
روانشناسی تربیتی نقش کارسازی در شناخت شاگردان، تربیت معلمان و طرح و اجرای برنامه های آموزشی و پرورشی به عهده دارد. تدوین و طرحریزی محتوای درسی سالهای مختلف تحصیلی بر پایه اصول و کشفیات روانشناسی تربیتی، آشناسازی معلمان با شیوه های تدریس نوین که حاصل پژوهش های روانشناسی تربیتی است و کاربست دیگر یافته های تربیتی در شرایط آموزشگاهی به بهبود عملکرد یادگیرندگان و در نتیجه رسیدن به اهداف جزئی و کلی تربیتی در سطح فردی و جامعه خواهد شد.